Sažetak
Emocionalna inteligencija je ključ uspješnosti u poslovanju. Ta se vrsta inteligencije u načelu sastoji od vještine upravljanja sobom i vještine uspješne saradnje sa drugima. I jedna i druga vještina važne su ne samo za uspješnost poslovanja nego i općenito za ostvarivanje životnih ciljeva. Menadžer je osoba koja organizira rad, usmjerava i osigurava njegovo izvršavanje radom i naporom drugih osoba. To je osoba zadužena za funkcionisanje organizacije ili nekog njenog dijela. Menadžerima se smatraju rukovodioci svih organizacionih jedinica u preduzeću, od najviših do najnižih i moraju imati tehnička znanja, znanja o ophođenju sa ljudima i konceptualna znanja. Važnost menadžmenta i „kvalitetnih“ menadžera je neosporna za uspjeh svake organizacije. Brojna istraživanja su pokazala da nivo emocionalne inteligencije je važan faktor za stvaranje „kvalitetnog/nekvalitetnog“ menadžera, a što ima krajnji uticaj na same zaposlenike, organizacijsku klimu i njihovo zadovoljstvo na poslu.
Ključne riječi: emocionalna inteligencija, menadžer, menadžment, organizacija, organizacijska klima
Summary
Emotional intelligence is the key to success in business. This type of intelligence, in principle, consists of self-management skills and skills of successful cooperation with others. Both types of skills are important not only to business but also in general for achieving life goals. The manager is a person who organizes the work, directs and ensures its execution through work and efforts of others. This is the person responsible for the functioning of the organization or any part thereof. Managers are considered leaders of all branches of the company, from highest to lowest, and must have technical knowledge, knowledge on how to deal with people and conceptual knowledge. The importance of management and the “quality” managers for the success of any organization is undeniable. Numerous studies have shown that the level of emotional intelligence is an important factor for creating “quality / poor quality” managers, which has the ultimate impact on employees, organizational climate and satisfaction at work.
Keywords: emotional intelligence, manager, management, organization, organizational climate
Uvod
Koncept emocionalne inteligencije (EI) pojavio se 1990. godine kada su psiholozi John Mayer i Peter Salovey objavili tekst pod nazivom Emocionalna inteligencija, a svoju svjetsku afirmaciju doživio je 1995. godine kada je Daniel Goleman objavio knjigu sa istim naslovom. Za razliku od koeficijenta inteligencije (IQ), okružuje nas mnoštvo dokaza kako visoki koeficijent EI garantuje uspjeh, bilo privatno ili poslovno.
Emocionalna inteligencija je sposobnost prepoznavanja osjećaja, njihovog jasnog identificiranja, razumijevanja, sposobnosti kontroliranja i korištenja za izražavanje misli. Samo po sebi je razumljivo koliku ulogu osjećaji imaju u nošenju sa svakodnevnim situacijama, komuniciranju s drugim osobama i najvažnije koliku oni ulogu imaju u donošenju odluka.
Emocionalna inteligencija se sve više smatra glavnim ključem za lični uspjeh i važnijom od koeficijenta inteligencije (IQ). Neki od najuspješnijih ljudi u životu su danas oni koji imaju visok stepen emocionalne inteligencije bez obzira na njihov stepen IQ-a.
Menadžer je osoba koja organizira rad, usmjerava i osigurava njegovo izvršavanje radom i naporom drugih osoba. To je osoba zadužena za funkcionisanje organizacije ili nekog njenog dijela. Menadžerima se smatraju rukovodioci svih organizacionih jedinica u preduzeću, od najviših do najnižih i moraju imati tehnička znanja, znanja o ophođenju sa ljudima i konceptualna znanja.
Prema Golemanu, emocionalne kompetencije čine osobne kompetencije i društvene kompetencije: osobne kompetencije predstavljaju sposobnost da se nosimo s vlastitim teškoćama, a to su samosvijest, samosvladavanje i motiviranost, dok u društvene kompetencije spada sposobnost ovladavanja odnosima s drugima, i to empatija i društvena umijeća.
Navedena tema je značajna za sve osobe koje su na bilo koji način uključene u menadžerske poslove, na svim menadžerskim nivoima ili imaju dodir sa upravljanjem i vođenjem određene organizacije ili institucije. Postoje brojna istraživanja na ovu temu koja ukazuju i potvrđuju značaj emocionalne inteligencije za menadžera, kao i zadovoljstvo samih zaposlenika u organizaciji.
Cilj istraživanja
Ukazati na značaj i uticaj emocionalne inteligencije na menadžere, menadžersku funkciju i organizaciju u cjelini kojom rukovodi.
Ukazati da nivo emocionalne inteligencije ima uticaj na menadžersku funkciju, kvalitet rada menadžera, što pozitivno ili negativno utiče na organizacijsku klimu i zadovoljstvo zaposlenika u organizaciji.
Materijal i metode istraživanja
Korišten je kvantitativni metod istraživanja pomoću anketnog upitnika za procjenu emocionalne inteligencije menadžmenta JU Dom zdravlja Kantona Sarajevo, kao alata za procjenu baziranog na okviru emocionalne inteligencije Daniel Goleman, pripremljen i adaptiran od strane Konzorcija za istraživanje Emocionalne inteligencije, adaptiran u upitnik Belinde Davies.
Anketni upitnik se sastoji od dva dijela. Prvi dio se odnosi na pitanja koja utvrđuju lične kompetencije a koji se sastoji od tri oblasti (samosvijest, samo regulacija i samo motivacija) i drugi dio se odnosi na socijalne kompetencije koji ima dvije oblasti (društvena svijest i socijalne vještine). Kompetencije su ocjenjivane od 1 do 5, gdje je 1-nerazvijeno, 2- potrebno poboljšati, 3- adekvatno, 4- dobro, 5- odlično. Istraživanje je provedeno u julu 2010. godine u JU Dom zdravlja Kantona Sarajevo. Ukupno anketiranih menadžera je 21. Vrijeme potrebno za popunjavanje anketnog upitnika je 20-30 minuta. Podaci su obrađeni u SPSS programu i predstavljeni tabelarno.
Rezultati istraživanja
Podaci su obrađeni u SPSS progamu i predstavljeni su tabelarno.
Tabela 1. Zanimanje ispitanika
Zanimanje Ukupno %
Ljekar 10 47.6
Med.sestra 8 38.1
Ekonomista 1 4.8
Inžinjer 1 4.8
Pravnik 1 4.8
Ukupno 21 100.0
Najveći broj ispitanika čine ljekari i medicinske sestre, a koji rade kao menadžeri na mjestu direktora i glavnih sestara Organizacionih jedinica.
Tabela 2. Spol ispitanika
Spol Ukupno %
Žene 13 61.9
Muški 8 38.1
Ukupno 21 100.0
Iz tabele se vidi da je među anketiranim bilo više žena nego muškaraca.
Tabela 3. Odnos nivoa emocionalne inteligencije prema zanimanju
Zanimanje Ukupni scor EI
Adekvatna EI Dobra EI Odlična EI Ukupno
Ljekar Ukupno 1 5 4 10
% 10.0% 50.0% 40.0% 100.0%
Ekonomista Ukupno 1 0 0 1
% 100.0% .0% .0% 100.0%
Inžinjer Ukupno 0 0 1 1
% .0% .0% 100.0% 100.0%
Med.sestra Ukupno 0 2 6 8
% .0% 25.0% 75.0% 100.0%
Pravnik Ukupno 1 0 0 1
% 100.0% .0% .0% 100.0%
Ukupno 3 7 11 21
Ukupno 75% medicinskih sestara smatra da ima odličnu EI, dok 50% ljekara smatra da ima dobru EI. Ispitanici pravnik i ekonomista smatraju da imaju adekvatnu EI. Navedeno pokazuje da su medicinske sestre najvećim procentom ocjenile svoju emocionalnu inteligenciju. Obzirom na mali uzorak ispitanika nije izračunata signifikantna razlika.
Tabela 4. Odnos emocionalnih kompetencija prema dobi ispitanika
Emocionalne kompetencije Dob Ukupno M SD Std. Error Mean
Samosvijest >= 53 11 471.818 449.039 135.390
< 53 10 454.000 665.332 210.396
Samoregulacija >= 53 11 711.818 691.112 208.378
< 53 10 708.000 1.071.655 338.887
Samomotivacija >= 53 11 642.727 685.698 206.746
< 53 10 587.000 1.170.043 370.000
Društvena svijest >= 53 11 775.455 920.178 277.444
< 53 10 742.000 941.394 297.695
Socijalne vještine >= 53 11 1.365.455 1.564.841 471.817
< 53 10 1.291.000 2.172.275 686.934
Ukupni skor >= 53 11 396.73 40.180 12.115
< 53 10 378.20 57.352 18.136
Ispitanici stariji od prosjeka ili mlađi od prosjeka nisu pokazali značajnu signifikantnu razliku.
Tabela 5. Odnos emocionalnih kompetencija prema spolu ispitanika
Spol Samosvijest Samoregulacija Samomotivacija Društvena svijest Socijalne vještine Ukupno
Muškarci Ukupno 8 8 8 8 8 8
M 452.500 696.250 587.500 721.250 1.271.250 372.87
SD 601.783 836.553 837.940 827.108 1.890.153 45.392
Min 34.0 57.0 42.0 59.00 105.00 302
Max 52.0 82.0 65.0 83.00 154.00 430
Žene Ukupno 13 13 13 13 13 13
M 470.000 718.462 633.846 783.077 1.366.154 397.15
SD 538.516 911.817 1.027.569 928.605 1.834.638 50.169
Min 37.00 54.00 42.00 59.00 99.00 298
Max 54.00 83.00 73.00 89.00 156.00 444
Ukupno Ukupno 21 21 21 21 21 21
M 463.333 710.000 616.190 759.524 1.330.000 387.90
SD 555.278 869.483 965.648 922.755 1.868.957 48.757
Min 34.00 54.00 42.00 59.00 99.00 298
Max 54.00 83.00 73.00 89.00 156.00 444
Ne postoji signifikantna razlika između spola ispitanika i emocionalnih kompetencija, i ako su žene iskazale veću vrijednost po svim pojedinim kompetencijama u odnosu na muškarce (p<0,05). Najvećim ocjenama ocjenjene su kompetencije EI kao što su socijalne vještine, društvena svijest i samoregulacija.
Diskusija
Većina menadžera ispitanika su se ocjenili da imaju adekvatno, vrlo dobro ili odlično razvijene kompetencije EI, ni jedan menadžer se nije ocjenio da ima nerazvijene kompetencije ili kompenecije koje treba poboljšati. Upitnici za samoprocjenu imaju određene nedostatke, što je pokazalo i ovo istraživanje, te se u novije vrijeme naglašava važnost pristupa ispitivanju EI kao sposobnosti, odnosno objektivnijim testovima koji bi zahtijevali rješavanje neke problemske situacije i pronalaženje tačnog odgovora. Brojna istraživanja (kao i ovo istraživanje) su pokazala da ne postoji jasna signifikantna različitost emocionalne inteligencije u rezultatima pronađenim između muškaraca i žena.
Pretpostavlja se da stariji ljudi imaju veću EI, jer se tokom života razvijaju sposobnosti i akumiliraju životna iskustva što vjerovatno doprinosi većoj EI. Neka istraživanja pokazuju blagi odnos između emocionalne inteligencije i godina starosti. Neki elementi emocionalne inteligencije rastu sa dobi a neki ne već se razvijaju kroz obuku.
Različita metaanalitička istraživanja komparirala su stilove vođenja kod žena i kod muškaraca, tražeći prisustvo ili odsustvo razlika i sličnosti između polova. Rezultati pokazuju da žene lideri naginju više ka demokratskom ili participativnom stilu vođenja i upravljanja a manje autokratskom ili naredbodavnom stilu, u odnosu na muškarce.
Zaključak
Iz istraživanja se vidi da najveći broj anketiranih ispitanika odnosi se na ljekare i medicinske sestre kao menadžere i to ženskog spola. Ne postoji signifikantna razlika kada je u pitanju dob i spol ispitanika, što je u skladu sa većinom drugih sličnih istraživanja. Većina menadžera su se ocjenili da imaju odličnu i dobru EI, što je nerealno i pokazuje manjkavost upotrebe ankete za procjenu EI. Samoprocjena kompetencija EI se često zamjenjuje sa osobinama ličnosti ispitanika, te se različito shvataju i interpretiraju određena pitanja.
Nesporna je činjenica da je EI veoma značajna za menadžera, menadžersku funkciju kao i samu organizaciju. Zasigurno menadžeri sa višom EI će kreirati bolju klimu na radnom mjestu i zaposlenici će biti zadovoljniji u odnosu na menadžere sa nižom ili niskom emocionalnom inteligencijom.
Pored edukacije, organizacije i poslodavci trebaju razviti i koristiti različite instrumente za mjerenje EI menadžera u svojoj organizaciji kao i usmjeriti se na zapošljavanje menadžera visokih emocionalnih i socijalnih kompetencija.
Uspjeh u radu definitivno zavisi od koeficijenta emocionalne inteligencije koji se tokom života i iskustva može unaprijediti.
Literatura
Emocionalna inteligencija. www.covermagazin.com (pristupljeno april 2010.).
Emotional intelligence: Testing, measurement and analysis, May, 2006 by Wakeman Chris http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3765/is_200605/ai_n17182665/ (pristupljeno april 2010.).
Goleman D, Emocionalna inteligencija na poslu, Mozaik knjiga d.o.o., Zagreb, 1998.
Emotional intelligence questionnaire, self assessment, (pristupljeno maj 2010). http://www.claudewarner.com/downloads/file/pdf/Emotional%20Intelligence%20Self-Assessment.pdf.
Takšić V, Mohorić T, Munjas R, Emocionalna inteligencija, Filozofski fakultet, Rijeka, 2006.
Does emotional intelligence depend on gender, Electronic Journal of Research in Educational Psychology (2008), ISSN. 1696-2095, No 15, Vol 6 (2), pp:462, (pristupljeno 10.10.2010.), http://www.investigacion-psicopedagogica.org/revista/articulos/15/english/Art_15_253.pdf .
Fariselli L, Ghini M, Freedman J, (2008), Age and Emotional Intelligence, (pristupljeno 10.10.2010.) http://www.6seconds.org/sei/media/WP_EQ_and_Age.pdf .
Sikavica P, Bahtijarević-Šiber F, Menadžment, Zagreb, 2004.