SAŽETAK
Za pružanje adekvatnih anestezioloških usluga potreban je anesteziološki tim koji se sastoji od liječnika, specijaliste anestezije, reanimacije i intenzivnog liječenja, te anesteziološkog tehničara/anestetičara koji je specijaliziran i osposobljen profesionalac za pružanje ili učešće u pružanju kvalitetnih anestezioloških usluga bolesnicima. Anesteziološki tehničar/anestetičar pruža njegu i učestvuje u njezi, izvodi procedure u anesteziološkim uslugama za bolesnike nad kojima se izvodi anestezija, respiratorna potpora, reanimacione mjere, kao i druge usluge vezane za hitna stanja i postupke održavanja života. Ubrzanim razvojem ove grane medicine nameće se potreba za stalnom edukacijom, usvajanjem novih znanja i vještina kao i poznavanje rada na različitim uređajima. Vođeni potrebom za stalno stručno i akademsko usavršavanje, drugi kongres Udruge/Udruženja anestetičara u BiH ćemo iskoristiti za predstavljanje inicijative za osnivanje specijalističkog studija za stjecanje zvanja specijalizirani anesteziološki tehničar/anestetičar u sklopu Fakulteta zdravstvenih studija u Mostaru. Naša intencija je da navedeni specijalistički studij bude u skladu sa vizijom IFNA-e (International federation of nurse anesthetists).
Ključne riječi: anesteziološki tehničar/anestetičar, edukacija, profesionalna uloga
STATUS AND IMPORTANCE OF MODERN ANESTHETISTS
Author:
Igor Andrić, dipl.med.teh.
University Clinical Hospital Mostar
Department for anesthesiology, resuscitation and intensive care
SUMMARY
To provide adequate anesthesia services there is a need for anesthetic team consisting of doctors, specialists anesthesia, resuscitation and intensive care and anesthesiological technicians/anesthetist who is specialized and professionally qualified to provide or participate in providing quality anesthesia services to patients. Anesthesia technician/anesthetist provides care and participate in care, performs procedures in anesthesiology services for patients who are under anesthesia, provides respiratory support, recognises them as measures, as well as other services related to emergency and maintenance procedures of life. With the rapid development of this branch of medicine, there is a need for continued education, acquiring new knowledge and skills, as well as knowledge of handling the various devices. Driven by the need for continuous professional and academic training, the second congress of the Association of Anesthetist in Bosnia and Herzegovina will give an opportunity for the presentation of the initiative for the establishment of specialist studies for the acquisition of specialized vocations anesthetic technician/anesthetist within the Faculty of Health Studies in Mostar. Our intention is that these specialist study is in line with the vision of IFN (International federation of Nurse Anesthetists).
Keywords: anesthetic technician/anesthetist, education, professional role
UVOD
Anestezija (od grčkih riječi an estos – „bez osjećaja“ ili „izvan osjećaja“) medicinska je metoda anesteziologije koja uz primjenu anestetika i drugih lijekova u organizmu čovjeka dovodi do “isključenja boli” i “lijekovima izazvanog sna”, a primjenjuje se tijekom operativnih zahvata i drugih metoda dijagnostike i liječenja vrlo složenih stanja vezanih za pojam “intenzivnog liječenja”. Anesteziologija je medicinska specijalizacija koja se bavi smanjenjem ili uklanjanjem svijesti i osjeta vanjskih podražaja (anestezija) odnosno smanjenjem ili otklanjanjem osjeta boli (analgezija) tijekom različitih dijagnostičkih ili terapijskih medicinskih, najčešće kirurških postupaka, uz istovremeno kontinuirano praćenje vitalnih funkcija i održavanje unutarnje homeostaze organizma u fiziološkim granicama. Za pružanje adekvatnih anestezioloških usluga potreban je anesteziološki tim koji se sastoji od liječnika, specijaliste anestezije, reanimacije i intenzivnog liječenja, te anesteziološkog tehničara/anestetičara koji je specijaliziran i osposobljen profesionalac za pružanje ili učešće u pružanju kvalitetnih anestezioloških usluga bolesnicima.
Uloga suvremenog anesteziološkog tehničara/anestetičara
Anesteziološki tehničar/anestetičar pruža njegu i učestvuje u njezi, izvodi procedure u anesteziološkim uslugama za bolesnike nad kojima se izvodi anestezija, respiratorna potpora, reanimacione mjere, kao i druge usluge vezane za hitna stanja i postupke održavanja života.
U sklopu navedenih procedura anesteziološki tehničar/anestetičar mora biti osposobljen za pružanje niza zdravstvenih usluga prikladnih za sprovođenje anesteziološke prakse:
- izvođenje i učestvovanje u preanesteziološkom intervjuu kao i u psiho-fizičkoj procjeni bolesnika,
- evaluacija prikupljenih informacija o bolesniku iz povijesti bolesti, fizikalnog pregleda, laboratorijskih nalaza, radioloških i drugih pretraga kao i identificiranje relevantnih poteškoća,
- pripremanje i sprovođenje plana anestezioloških usluga,
- kontrola i sprovođenje anestezioloških usluga u suradnji sa anesteziologom,
- kontrola, održavanje, korektna uporaba anesteziološkog uređaja i uređaja za kardio pulmonalnu reanimaciju (slika 1),
- pozicioniranje venske kanile i otvaranje venskog puta,
- postavljanje elektronskog nadzora pacijenta (EKG, SpO2, NIBP),
- sastavljanje uređaja za invazivni nadzor bolesnika i aktivan rad sa navedenim uređajem,
- poznavanje i rad na uređaju za plinske analize,
- poznavanje i rad na uređaju za autotransfuziju/Cell saver (slika 1),
- poznavanje i rad na uređaju za hipotermiju i hipertemiju (slika 2),
- procjenjivanje podataka prikupljenih invazivnim i neinvazivnim nadzorom bolesnika (slika 3),
- nadoknada volumena tečnosti, krvi i krvnih derivata sukladno planu njege,
- prepoznavanje i pravilno reagiranje na sve komplikacije koje se dešavaju tijekom anestezije,
- nadgledanje pravilnog pozicioniranja bolesnikovog položaja,
- aktivno učestvovanje u timu za kardio pulmonalnu reanimaciju (KPR), respiratornu potporu i drugim hitnim stanjima,
- dokumentiranje podataka u toku pružene anesteziološke usluge,
- učestvovanje u transportu i nadzoru vitalno ugroženih bolesnika,
- prepoznavanje profesionalnih značaja: pokazivanje sposobnosti interakcije sa drugim članovima tima na profesionalnom nivou,
- djelovanje u skladu sa zakonskom regulativom i legalitetom sestrinske profesije; prihvatajući sva prava i odgovornosti za sprovođenje prakse,
Pored navedenog, anesteziološki tehničari/anestetičari moraju:
- učestvovati u stručnom usavršavanju anestetičara/anestezioloških tehničara,
- učestvovati u izobrazbi učenika srednjih škola i studenata fakulteta zdravstvenih studija u praksi,
- učestvovati u vođenju pripravnika-volontera,
- objavljivati stručne radove,
- stalno osobno stručno usavršavanje i rad na uvođenju i primjeni suvremenih dostignuća u oblasti rada anestezioloških tehničara/anestetičara
Stručno usavršavanje
Uvidom u sistematizaciju, došli smo do spoznaje da je u dosadašnjoj praksi u BIH za mjesto anesteziološkog tehničara/anestetičara potrebna samo SSS, ali uzimajući u obzir široki djelokrug rada, potrebne kompetencije, ubrzani razvoj ove grane medicine i potrebu za usvajanjem novih spoznaja, smatramo da je za rad na mjestu anesteziološkog tehničara/anestetičara potrebno stalno stručno i akademsko usavršavanje.
Vođeni potrebom za stalno stručno i akademsko usavršavanje Udruga/Udruženje anestetičara u BiH je svoj prvi kongres održala u Tuzli 2013. godine kada je predana aplikacija za punopravno članstvo u IFNA (International federation of nurse anesthetists) koja je iste godine i prihvaćena. Na tom kongresu su usvojene smjernice za daljnji rad udruge na razvoju i stručnom usavršavanju profesije. Drugi kongres udruge koji će biti održan u Mostaru, u rujnu/septembru 2014. godine ćemo iskoristiti za predstavljanje inicijative za osnivanje specijalističkog studija za stjecanje zvanja specijalizirani anesteziološki tehničar/anestetičar u sklopu Fakulteta zdravstvenih studija u Mostaru. Na taj način se nadamo postići bolje uvjete za daljnje stručno i akademsko usavršavanje koje je u ovom trenutku članovima naše profesije u Bosni i Hercegovini znatno otežano.
IFNA
IFNA je međunarodna federacija udruženja anestezioloških tehničara/anestetičara. Ova organizacija je posvećena unapređenju obrazovnih standarda i prakse čime će se unaprijediti kvaliteta anesteziološke skrbi diljem svijeta. IFNA uspostavlja i održava učinkovitu suradnju sa institucijama koje imaju profesionalni interes za anesteziološke tehničare/anestetičare.
IFNA je autoritativni glas za anesteziološke tehničare/anestetičare koja se bavi poticanjem i jačanjem kvalitete anesteziološke skrbi diljem svijeta. Kao profesionalci, anesteziološki tehničari/anestetičari su prepoznati po svom značajnom doprinosu globalnom zdravstvu u vidu praktičnog rada, podučavanja, istraživanja, administrativnih i konsultacijskih djelatnosti. Kao svjetska krovna organizacija IFNA sudjeluje u oblikovanju i provedbi zdravstvene politike, te priznavanju anestezioloških tehničara/anestetičara kao esencijalnih i ekonomski opravdanih pružatelja zdravstvenih usluga.
ZAKLJUČAK
U ovom trenutku u BiH zakonski ne postoji stručno zvanje specijalizirani anesteziološki tehničar/anestetičar, kao ni specijalistički studij za stjecanje zvanja specijalizirani anesteziološki tehničar/anestetičar, ali postoje zakonski okviri za pokretanje istog. U Europi i pojedinim zemljama regije je već ustanovljen ovaj specijalistički studij koji je u skladu sa standardima IFNA-e (International federation of nurse anesthetists), a Udruga/Udruženje anestetičara u BiH je punopravni član te organizacije. U skladu sa gore navedenim, a u cilju pružanja boljih i kvalitetnijih zdravstvenih usluga, smatramo potrebnim u BiH ustanoviti specijalistički studij za stjecanje zvanja specijalizirani anesteziološki tehničar/anestetičar u skladu sa standardima IFNA-e, a koji bi se obavljao na fakultetu zdravstvenih studija.
LITERATURA
- Jukić M, Husedžinović I, Majerić Kogler V, Perić M, Žunić J, Kvolik S. Klinička anesteziologija. Medicinska naklada, Zagreb 2012.
- Jović S. Standardi za postdiplomsku edukaciju MST u anesteziji. Inspirium 2011;2:17-18.
- About IFNA. Dostupno na Internet adresi: http://ifna-int.org/ifna/page.php?16.
- Zakon o sestrinstvu i primaljstvu. Službene novine Federacije BiH 2013;43:18-30.
- Takashi M, Tetsuro S. The role of certified registered nurse anesthetists int he United States. J Anesth (2011) 25:734–740.